SİVAS –ERZURUM DEMİRYOLU HATTI VE KARAGÖL İSTASYONU



Türkiye sınırları içinde inşa edilen ilk demiryolu,  23 Eylül 1856 tarihinde bir İngiliz şirketine verilen imtiyazla 1866 yılında tamamlanan 130 kilometre uzunluğundaki İzmir-Aydın hattıdır. Bu dönemde Osmanlı  Devletinin ekonomik ve mali yapısının yetersizliği nedeniyle demiryolu yapım ve  işletilmesi işi yabancı şirketlere verilmiş bu nedenle de demiryolu hatları daha çok emperyalist devletlerin ekonomik, siyasi, hatta  askeri  çıkarlarına göre şekillenmiştir.


Karagöl istasyonu
(Foto:Abidin Tatlıpınar)
Cumhuriyetin kurulması ile birlikte uygulanan demiryolu politikası ile ulaşım ağının yaygınlaştırılması ve  ulusal bütünlüğün sağlanması amaçlanmıştır. Cumhuriyet öncesinde  demiryollarının %70'i Ankara-Konya doğrultusunun batısında kalırken, Cumhuriyet döneminde %78,6 sı doğuya kaydırılmış ve günümüzdeki  batı ve doğu arasındaki ( %46 batı, %54 doğu)  oransal dağılımı elde edilmiştir.


Sivas Gar Binası / 6 Eylül 1933
(Abidin Tatlıpınar Arşivinden)
Sivas-Erzurum demiryolu hattının yapımına bu demiryolu politikası çercevesinde  Sivas Kongresi’nin 14. yıldönümü olan 4 Eylül 1933’te başlanmıştır. Hattın müteahhitliğini Divriğili Nuri Demirağ'ın içinde bulunduğu bir konsorsiyum üstlenmiş olup , şirketin adı  Sivas, Malatya, Erzurum illerinin baş harflerinden oluşan Simeryol'dur. Hat müteahhidi Nuri Demirağ’ ın Divriğili olması nedeniyle demiryolu hattının Divriği den geçmesini sağladığı  ileri sürülmüş ise de Nafia Vekili (Bayındırlık Bakanı) Hilmi Uran'ın  anılarında da  anlattığı üzere hat güzergahı ,  ihaleden önce  ve tamamen askeri kaygılarla belirlenmiştir. Nafia Vekâleti  hattı Sivas-Zara istikametinden geçirmeyi planlarken , genelkurmay başkanı Mareşal Fevzi Çakmak hattın daha güneyden ve Divriği istikametinden geçmesini  istemiştir. Nafia Vekaleti  Genelkurmayın bu isteğine , bölgedeki arazi yapısının engebeli olması nedeniyle karşı çıkmış ise de güzergah neticede  Genelkurmay Başkanlığı’nın istediği şekilde belirlenmiştir.

Sivas- Erzurum hattının Sivas Çetinkaya bölümü


Sivas-Erzurum hattı kısımlar halinde tamamlandıkça işletmeye açılmış, son olarak Aşkale-Erzurum bölümünün 20 Ekim 1939’da işletmeye açılması ile hat tamamlanmıştır.



Hat üzerinde bulunan Karagöl  İstasyonu, Kızılırmak ile Fırat vadisini ayıran boyun noktasından (75 km/rakım 1718) sonra hattın 76 kilometresinde  inşa edilmiş, adını sınırları içinde yer aldığı Karagöl köyünden almıştır.  Köye 3.5 km mesafede  ve Sivas- Erzurum hattı üzerindeki yüksek rakımlı  noktalardan birindedir. 01.11.1936 tarihinde işletmeye açılmıştır.


Karagöl İstasyonunun
işletmeye açılış ilanı
Sivas-Erzurum hattının tamamının 20 Ekim 1939 tarihinde işletmeye açılmasından kısa bir süre sonra , 27 Aralık 1939 da Erzincan depremi meydana gelmiş, deprem sonrası yardım çalışmaları bu hat üzerinden yapılmaya çalışılmıştır. Ancak zorlu iklim koşulları yardım çalışmalarını oldukça zorlaştırmıştır. İçinde Dahiliye  ve Sıhhiye Vekillerinin (İçişleri ve Sağlık Bakanları) bulunduğu  tren Erzincan'a gitmek üzere Sivas'tan yola çıkmış ancak Karagöl İstasyonuna 300 metre kala kara saplanmış ve  bakanlar hat açılana kadar Eskiköy istasyonunda beklemek zorunda kalmışlardır.  Büyük Millet Meclisindeki toplantıda Dahiliye Vekili Faik Öztrak bu olayı şöyle anlatmaktadır:

"... Ben şimdi sizlere zelzele mıntıkasında 10 gün devam eden seyahatımız hakkında umumi surette maruzatta bulunacağım. Birincikanun 28 inci günü Sivas'a  müteveccihen hareket ettik... 29.12.939 saat 7.20 de Karagöl istasyonuna yediyüz metre mesafede trenimiz kara saplanarak ileri gidemedi. Karın irtifaı dört metre deniyordu.Treni geriye Eskiköy İstasyonuna aldılar. Yolu açtılar, harekete geçerken lokomotifin kömür arabası raydan  çıktı. onu raya koymak için hayli uğraştılar.Yolun Karları temizlendi, tekrar uğraşıldı. Şiddetli fırtına , soğuk ve kar tipisi altındaki bu mesai cidden çok zahmetli ve hatta tehlikeli idi. Bu da düzeldiği zaman kar yolumuzu tekrar kapamış bulunuyordu. Kar küreyen makine yolumuzu açtı.
Biz bu mevkide 38 saat kaldık...Eskiköy'de kaldığımız müddetçe fırtınanın akur uğultusunu mütemadiyen duyuyor, kar tipisini görüyorduk. Fırtına vagonumuzu daima bir sarsıntı halinde bulunduruyordu.Kalorifer durmadan yanmasına rağmen biz vagon içinde üşüyor ve o halde açıkta ve enkaz altında kalan kardeşlerimizin ıstırabını düşünerek eziliyorduk....
Nihayet 31.12.939 saat 11'de Erzincan'a vardık..."  (Ayın tarihi 1940 No:74 sf 158-159 )

Cumhuriyet Gazetesi/31 Aralık 1939  

Temmuz 1940 da trenin kara saplandığı bu bölgeye kar tünelleri yapılması işi ihaleye verilmiş ,  Eskiköy-Karagöl istasyonları arasına  toplam 430 metre uzunluğunda kar tünelleri inşa edilmiştir.
Resmi Gazete/26 Temmuz 1940

Ancak bölgenin ağır coğrafi koşulları ve kar nedeniyle sonraki yıllarda da  hat pek çok kez kapanmış, 10 Şubat 1976 tarihinde ise çığ düşmesi sonucu 4 demiryolu işçisi  hayatını yitirmiştir.

Uzunca bir süre en temel ulaşım yolu olarak başbakan ve bakanlarca  bu hat kullanılmıştır. Sivas Valisi Rebii Karatekin , Türkiye Cumhuriyetinin 10.Başbakanı Hasan Saka 'yı 1948 yılında Erzincan'daki inceleme gezisi dönüşünde Karagöl istasyonunda karşılamıştır.( Ulus Gazetesi / 5 Nisan 1948 )

Hattın Sivas- Erzincan arasındaki kısmında zirve noktasında bulunması ve bu istasyondan sonra gerek Sivas gerek Çetinkaya yönüne gidecek trenlerin yokuş aşağı gidecek olmalari nedeniyle Karagöl İstasyonunda Trenler mutlaka durmakta ve "Fren Tecrübesi" denilen trenin  fren kontrolleri yapılmaktadır. Bu anlamı ile Karagol İstasyonu aynı zamanda bir  "Fren istasyonu" dur.

Deliktaş Tünelinin inşasının bitirilmesi ile birlikte şubat 2014 tarihinden itibaren , Karagöl İstasyonun da bulunduğu hattın Tecer/ Karanlık kısmını sadece yük taşıyan trenler kullanmaya devam etmiş , yolcu trenleri Sivas/Kangal arasında  yapılmış olan yeni hattı kullanmaya başlamışlardır.


Erzurumun İşletmeye Açılışı / Maarif Matbaası 1939
(Abidin Tatlıpınar Arşivinden)

Sivas- Erzurum hattı  Fırat Nehri üzerinde köprü
İnşaatı (Abidin Tatlıpınar Arşivinden)

Erzurum Mavi  Ekspres  Çetinkaya-Avşar Tren Bileti
(Abidin Tatlıpınar Arşivinden)

KAYNAKLAR
1- Sivas-Erzurum Demiryolu İnşaası 1933-1939, İhsan Çalapverdi , Divriği Defterleri
Yayın No:6, İstanbul, 2008.
2-TMH - Türkiye Mühendislik Haberleri / Sayı 442-443 - 2006/2-3
1923 - 1940 Dönemi Demiryolları
3-Şimendifer'in Erzurum yolculuğu / Murat Küçükuğurlu-Gürkan Fırat Saylan Atatürk Üniversitesi Türkiyat araştırmaları Enstitüsü Dergisi Cilt15 Sayı 18
4-Sivas-Erzurum Demiryolunun Yapım Süreci, Sosyo iktisadi Etkileri Ve Geleceği
Yrd. Doç. Dr. Vedat Karadeniz-Yrd. Doç. Dr. Deniz Akpınar
5-Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950) Hilmi Uran İş Bankası Yayınları
6-Ayın tarihi 1940 No:74 sf 158-159
7-Hasan Saka'ya Armağan , Birleşmiş Milletler Türk Derneği Yayınları No:23 sayfa:22








Hiç yorum yok:

Yorum Gönder